Categorie: blog

Ik had met de growkit gezeuld zoals een moeder met haar baby die maar niet stopt met huilen. Het was wekenlang zoeken geweest naar een plek onder de 21 graden, ik had het popcornemmertje zelfs twee keer een paar dagen in de koelkast gezet. Volgens alles wat ik had gelezen had ik nu al bezig moeten zijn met een nieuwe groeicyclus of op zijn minst met een tweede oogst. Sinds een week (of twee?; hoe betrouwbaar is het geheugen?) was de hitte uit alle kamers verdreven, had ik het emmertje pal voor het raam in de keuken gezet, waar voldoende licht is, maar nooit directe zon, en stond het daar zoals er zoveel dingen in huis staan die je dagen- soms wekenlang niet opmerkt. En toch viel mijn oog vanmorgen – bewust of toevallig, wie zal het zeggen – op het zwarte deksel, beter gezegd op een van de twee gaatjes in dat zwarte deksel, en daar piepte iets uit, klein nog, maar onmiskenbaar de steel en het begin van een hoed van de zwam. ‘Kijk, kijk,’ riep ik uit, het emmertje voorzichtig optillend en tonend aan R.

De enige terroristen die Nederland heeft gekend, zei mijn oude leermeester in Arminius tijdens de Nacht van de Dictatuur, waren de Molukkers. Viel het landsbestuur door de Molukse gijzelingsacties in de jaren zeventig van de vorige eeuw ten prooi aan massahysterie? Ging het massaal de bevolking afluisteren en bespioneren, grondrechten verkwanselen, zoals nu onder het mom van de dreiging van jihadisten? Nee. Werd Simon Tahamata uit Ajax gekickt? Nee, hij maakte zijn debuut in het eerste van Ajax in 1976, het jaar tussen de eerste en de tweede treinkaping in. Waar waren de jihadisten trouwens? Nederlandse gemeenten hadden na 9/11 alle zwakke plekken in hun gemeenten in kaart gebracht en die informatie had drie dagen lang voor iedereen zichtbaar op internet gestaan. Als er een jihadistenschool is, zei de leermeester, dan zou dat document toch wel eens in de praktijk zijn gebruikt. Niks. Kenden wij iemand die zich tot de islam had bekeerd? Geen vingers. Het geboortecijfer van Turkse Nederlanders was nog lager dan dat van autochtone Nederlanders en dat was al te weinig om onszelf te vervangen. Marokkaanse Nederlanders deden het iets beter, maar ook niet meer dan om hun aantal op peil te houden. Als Nederland ooit een dictatuur zou worden, wat de leermeester niet verwachtte, dan kwam die niet van ver, maar via de achterdeur. Hij noemde Turkije, Hongarije, Rusland, landen die even hadden geroken aan democratie. Via normale verkiezingen zijn Erdogan, Orban en Poetin aan de macht gekomen. Hebben ze eenmaal de absolute meerderheid dan gaan ze de grondrechten van het volk herschrijven, zodanig dat de grondwet er niet meer is om het volk tegen de overheid te beschermen, maar om de machthebbers te beschermen tegen het volk. Hoed u voor de charismatische, populistische leider die zegt precies te weten wat het volk wil, zei de leermeester. Als voldoende mensen hem (m/v) die status geven, kan hij met recht het parlement tot een marionet maken, u heeft immers geen volksvertegenwoordiging (die u in een parlementaire democratie na vier jaar kunt wegstemmen als u ontevreden bent) meer nodig, de alwetende leider weet toch al wat u wilt. Hoed u ook voor media die het wel lollig vinden, zo’n flamboyant persoon die het politieke vuurtje eens opstookt, en die vervolgens te lui zijn om flagrante onzin met feiten te pareren. Pim Fortuyn claimde dat na Drees, dus sinds 1958, de vaderlandse elite Nederland compleet de modder in had gereden. De decennia dus waarin er fatsoenlijke huisvesting kwam voor iedereen, sociale zekerheid voor iedereen, onderwijs voor iedereen, de Deltawerken werden uitgevoerd, de economie zonder chaos mechaniseerde en vervolgens automatiseerde, er een functionerende Belastingdienst was en is. Nederland was in 2001 (en is nu nog steeds) een van de allerrijkste, aller veiligste landen ter wereld. Wel een land dat meer en meer moeite heeft om niet in een kramp te schieten bij tegenspraak, zie de Gouden Koets-waxinelichtgooier en die jonge gast die onlangs op een Hilversums podium riep: fuck de politie (iets wat half Nederland op verjaardagsfeestjes schijnt te roepen), en daarvoor werd ingerekend. Daarin lijken we meer en meer op de voormalige communistische Oost-Europese landen. Daar is na de val van het communisme keurig een parlementaire democratie neergezet met alles erop en eraan, alleen ontbreekt het nog aan democraten, zei een Oost-Europa deskundige op diezelfde Nacht van de Dictatuur. Hij toonde een Tsjechische documentaire over een buschauffeur die hoorntjes had getekend naast de gezichten op de verkiezingsposters die op zijn bus waren geplakt. Voor ‘het toebrengen van schade aan openbaar bezit’ belandde hij na een proces in de gevangenis. Je kon zeggen: die kant willen we in Nederland niet op om vervolgens al die anti-democratische onzin met harde hand uit te roeien. Maar dat was nu het wezen van de parlementaire democratie, dat anti-democraten die harde hand niet hoefden te vrezen.

Ik had het water dat mijn stad haar naam had gegeven, nog nooit zo hoog zien staan hier bij de meren. Voor het eerst keek ik ernaar zoals Chinezen tijdens een eerste bezoek aan Nederland naar onze polders kijken: staand op een dijk met aan de ene kant water dat bijna reikt tot aan hun schoenzolen en aan de andere kant een zeker twee meter lager gelegen polder, die droog is. Ik was hier lang niet meer geweest. In de verte zag ik de gele meterborden van de roeibaan met Olympische allure, dichterbij de nieuw ingerichte natuur, tevens overloopgebied bij hoog water, waar een paar jaar geleden nog combines graan dorsten en aardappels hun laatste groeistuipen hadden. Ik had de laatste tijd veel gelezen over getijden, slibafzettingen, slikken, gorzen, inpoldering, op het water gewonnen vruchtbaar land dat na een periode van grote voorspoed door storm, vloed, extreme regenval en slecht dijkbeheer weer verviel aan het water. Een lange geschiedenis van hoop en doden. Mijn neef zou mij over drie dagen vertellen dat hij tijdens de watersnoodramp eerst naar een huis op de dijk was gegaan en toen naar een dorp verderop. Daar kwam het bericht dat een dijk dreigde door te breken en dan zou de hele polder met daarin het dorp waar mijn neef met zijn ouders en zusjes naartoe was geëvacueerd onderlopen. Toch waren zijn ouders na deze rampspoed niet naar hooggelegen arme zandgronden verhuisd. Mijn ouders ook niet. En ook ik fietste nu gewoon kalm naar huis.

Yes, Liny is back, zei Renate. Dat vond ik zelf ook na de vorige twee plumpuddingsessies na de vakantie. Alleen de beenspieren aan de achterkant wilden nog niet op lengte komen. Die achterkant was mijn achilleshiel. Misschien moet ik me Chinees laten oprekken, zei ik, zoals Chinese ouders met hun kinderen doen om ze meer richting Europese lengte te krijgen. Ach, zei Renate, extreme souplesse is ook niet alles, super soepele mensen zwiepen bij de Short Spine Massage en de Jack Knife alle kanten op. Dat was zo fijn aan Renate. Behalve fysiek stapte ik ook mentaal gelouterd de stad in. De zon scheen uitbundig.

Misschien was niemand het van plan. Of een enkeling. Maar toen gingen de straten op de schop, het riool, de trottoirs, en kwamen de nieuwe stoeptegels een paar centimeter hoger en verderweg van onze voortuinen te liggen. Alhoewel de rioolwerzaamheden gepaard gingen met forse wateroverlast en onbestrate tuinen aantoonbaar kunnen helpen bij het kanaliseren van stortbuien, weerhield dat mijn buren niet van een plotseling groot enthousiasme om alle groen af te voeren en vrachtwagens met kraantjes en grote pallets stenen voor te laten rijden. Het toonde maar weer eens aan dat de Nederlander geen rationele, berekende burger is. Ik had de hele dag zicht op de mannen en een tegelzaag met aangesloten waterslang in de voortuin van de overbuurvrouw, waar vandaag het laatste strookje zand onder een donkergrijze tegel verdween. Achter had ze alle groen ook voor honderd procent door steen vervangen, vertelde ze een paar dagen geleden. In een opwelling, kreeg ik de indruk. Wij denken nog na. R trekt met regelmatige tussenpozen opschietend groen van ons braakliggende terrein. Voor de vakantie was dat siergras. Nu groeit er iets kleins dat lijkt op klavertjes vier en bloeit in de strook die voorheen openbaar was en nu privé een rood en een paars bloempje. De achtertuin gaf vandaag nog zes prachtige frambozen.

Omdat ik Kinderen van Brezjnev van Sana Valiulina wat te uitgesmeerd vond, legde ik het even terzijde. Ik las een paar andere boeken, begon in Robert Musil, maar omdat het me niet eens lukte traag maar gestaag door zijn Man zonder eigenschappen heen te komen, nam ik Valiulina weer ter hand. In deel 2 voert ze Bolleboos op, de jongen die in een kwartier zijn eigen wiskundewerk afheeft en de rest van de les besteedt aan het schrijven en rond laten gaan van spiekbriefjes. ‘Bolleboos verwachtte geen dankbaarheid. Hij was ervan overtuigd dat kennis aan alle mensen toebehoort, onafhankelijk van het feit of ze in staat zijn deze te benutten.’ Musil, en zijn man zonder eigenschappen Ulrich, had ik juist op een wiskundig moment verlaten. ‘… zo waren er ook toen al, toen Ulrich wiskundige werd, mensen die de ineenstorting van de Europese cultuur voorspelden omdat er geen geloof, geen liefde, geen eenvoud, geen goedheid meer zetelde in de mens, en het is tekenend dat al deze mensen in hun jeugd en in hun schooljaren slecht waren in wiskunde. […] Van Ulrich […] kon men met stelligheid één ding zeggen, namelijk dat hij van de wiskunde hield wegens de mensen die haar niet konden uitstaan.’ Dan bedankt in Kinderen van Brezjnev klasgenote Vera Bolleboos. ‘Want dat Vera de wiskunde, de sleutel tot alle wetenschappen, door haar angst ontkende, betekende juist dat ze die tegelijk veronderstelde en bevestigde, en dus ook hem, Bolleboos, die deze sleutel in handen had en die zijn kennis stilletjes verbreidde tot heil van de mensheid.’ Ulrich in wat de nadagen van de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie zullen blijken, Bolleboos ten tijde van Brezjnev in wat de nadagen van de Sovjet-Unie zullen blijken. De wiskunde en de personages die begrepen dat de wiskunde nooit schuld droeg, stuwden me plotseling in beide boeken voort.

Tussen de buien door plukte ik twee frambozen en drie bramen. De dahlia’s bloeiden uitbundig, zelfs de stengel die tijdens de zware storm was afgebroken en die ik had teruggezet zou gaan bloeien, daarvan was ik overtuigd. De druiven waren in een week tijd flink richting blauw gekleurd. Nog een klein beetje geduld. ‘Gut Ding braucht Weile,’ zei de jongste van onze Duitse gasten gisterenavond, al ging dat over de vorderingen van mijn boek.