Ingewikkeld

Ik luisterde naar een spreker die de wijsheid in pacht had. Volgens hem dachten wij, de zaal, dat we in een tijdperk van grote veranderingen leefden, maar we zaten dus middenin een verandering van tijdperk. Er zat een beetje dominee Gremdaat in zijn stem. In de tussentijd van het ene naar het andere tijdperk was het chaos. Ik keek naar de honderden mensen om mij heen die er rustig bij zaten, een dagje vrijaf van de enorme verantwoordelijkheden voor jeugdzorg, hulp aan langdurig zieken en werk vinden voor werkzoekenden. Chaos. Terrorisme gedijt goed bij chaos, zei oorlogsjournalist Hans Jaap Melissen vannacht in Nooit meer slapen. Oorlog is een makkelijk terrein voor terroristen om in rond te hangen en hun eigen dingen te doen. Na de inval in Irak hadden de Amerikanen het leger van Saddam naar huis gestuurd. Met hun wapens. Werkloos thuis, voor niemand goed. Al Qaida-achtige figuren in Irak stuurden ontevreden werkloze lieden Syrië in: onder het mom van hulp aan de rebellen tegen Assad moesten ze terreurcellen vormen. Niemand die zich toen afvroeg waarom ze zich Strijders voor de Islamitische Staat noemden. In Syrië lukte het niet echt, maar in Irak wel. De inname van Mosul leverde veel wapens en materieel op (overal waar chaos is, slingeren veel wapens rond). Amerikanen bewapenden (soennietische) stammen om Al Qaida uit Irak te gooien. Dat lukte een beetje. Maar de belofte dat de soennieten dan weer wat macht zouden krijgen, kwam niemand na. Die wuifden IS-strijders dus weer binnen. Van het Parijs-debat in de Tweede Kamer werd Melissen niet blij. Slechte integratie? Het probleem van de terroristen was juist de succesvolle integratie – miljoenen moslims die zeer tevreden woonden en werkten en gezinnen stichtten in westerse samenlevingen. Terroristen hoopten met hun kalasjnikovs op tweespalt. Lukte het om de niet-moslims zo ver te krijgen dat zij alle moslims als gekken en enge mensen gingen wegzetten? Dan bewogen die tevreden westerse moslims misschien wel een beetje op naar de radicalen. De westerse bommen op islamitische bruiloftsfeesten,  de misdaden in de Abu Graib-gevangenis en onze huidige bombardementen op IS-bolwerken (en niet eerder op Assad om de Syrische burgeroorlog te beëindigen) hielpen niet. Terroristen konden zich makkelijk als nobele strijders tegen het westen profileren. Melissen zei dat de uiteindelijke oplossing lag in het weer neerzetten van normale samenlevingen in Syrië en Irak. Maar dat klonk natuurlijk niet zo spannend en was oneindig ingewikkelder dan roepen om kalasjnikovs voor Nederlandse politiemensen. Hier in de zaal schuwden de sprekers de ingewikkelde oplossingen niet: processen, tijd, cultuurverandering, verkokering afbreken, vooral niet te snel afrekenen, leren, proberen. Maar een andere spreker, de columniste van de Volkskrant, wist nu al dat de politiek dat snel allemaal veel te ingewikkeld zou gaan vinden; een vlotte centralisatie volgend jaar zou een einde maken aan de honderden decentrale wegen uit de tussentijdchaos.