Ik herinner me nog de tijd dat ik met een papieren krant in de trein zat, zo’n grote, waarvoor ik jaarlijks een paar honderd gulden aan abonnementsgeld neertelde en dat de reiziger naast me begon mee te lezen en dat ik dan dacht: koop lekker zelf een krant. Zo oud ben ik. Inmiddels hebben we steeds meer apparaten waarin zo’n knieperige meelezer zit ingebouwd zonder dat we ‘m zien zitten. Ergens weten we het wel, we lezen over de Big Tech-schandalen, maar hoe de vork precies in de steel zit, daarvan begon ik iets meer te begrijpen na het lezen van een artikel van Shoshana Zuboff in De Groene Amsterdammer. Zuboff is emeritus hoogleraar aan Harvard Business School en onderzoekt de digitale revolutie al sinds 1978. Naar aanleiding van haar essay las ik nog veel meer over Zuboff, onlangs verscheen haar nieuwste boek Surveillance Capitalism en toen ik de kaft zag begreep ik dat dit het boek was dat de acteurs van De Verleiders in DWDD overhandigden aan de minister van Binnenlandse Zaken Kasja Ollongren. Surveillancekapitalisme, of bespiedeconomie, komt erop neer dat via ieder apparaat dat met internet te verbinden is informatie over ons wordt verzameld die als grondstoffen worden omgezet in gedragsvoorspellingen voor productie en handel. Zuboff betoogt dat het ongezien oogsten van persoonlijke gegevens en het omzetten van die data in gedragsmanipulatie inmiddels de drijvende kracht van onze economieën is geworden. En ook: dat schandalen die aan het licht komen geen ongelukkige ontsporingen zijn maar essentieel voor het verdienmodel van steeds meer bedrijven. Een voorbeeld: de president van Ford sprak eind 2018 over de hoeveelheid gegevens die Ford in de toekomst ging krijgen uit auto’s, of uit de gebruikers van die auto’s, of uit de steden waarmee die auto’s praten. Hij geloofde erin dat dat kon en dat Ford met honderd miljoen autogebruikers wereldwijd iedere dag ongekende mogelijkheden heeft om die gegevens te gelde te maken, want Ford weet via de ingebouwde navigatie die iedere seconde de locatie registreert natuurlijk exact waar die gebruikers wonen, waar ze werken, op vakantie gaan, sporten, hoe vaak de auto op de parkeerplaats van het ziekenhuis staat, welke restaurants ze bezoeken. En via de ingebouwde camera’s en gezichtsherkenning in en rondom de auto (denk aan die handige inparkeerfunctie) weet Ford op ieder moment wie er in de auto zit, hoe het gezin is samengesteld, welke kleren ze dragen, wat ze zeggen (denk aan de microfoonfunctie waarmee de auto met je praat) en of het huis waar de auto voor geparkeerd staat goed in de verf zit. Verder is natuurlijk bekend welke smartphones de gezinsleden gebruiken en hoe de auto gefinancierd is, etcetera etcetera. Om die gegevens te gelde te maken heeft Ford geen dure ingenieurs of fabrieken of dealers nodig, de oogstmachine zit in de auto en met simpele updates kan die voortdurend verfijnd worden. Ik dacht aan de printer. Printers kosten tegenwoordig bijna niks meer, het verdienmodel zit ‘m in de inkt. Die is peperduur. Zo is het inmiddels met veel meer dingen. We googelen gratis, we facebooken gratis, we whatsappen gratis, we maken geld over voor een habbekrats, we laten onze pakjes voor bijna niks thuisbezorgen (we vragen ons af hoe Bol.com dat toch doet, jaar in jaar uit verlies draaien en toch de grootste snoepwinkel van Nederland blijven), we rijden straks in niet al te dure computers die we voor het gemak auto blijven noemen, we gebruiken medische apparatuur die iedere seconde metingen terugstuurt naar het ziekenhuis en wie weet ook naar uw verzekeraar of naar de farmaceut die de apparatuur gratis ter beschikking stelt, als we maar bereid zijn er iets voor terug te geven, waarmee veel meer geld verdiend kan worden dan ooit met de oorspronkelijke producten. ‘Digitale kruimels’ noemen de techbedrijven dit. Uitgeschud in de tuin voeren we er de vogels mee. Is het erg? hoor ik mensen vragen. Ja. Ik ga het niet uitleggen. Ik zou het nieuwste boek van Zuboff moeten kopen, maar ik weet nu al dat ik beter kan wachten op de vertaling, anders mis ik veel te veel nuances waar mijn niveau van Engels niet bij kan. Wat ik wel begreep is dat er actie nodig is, ingrijpen door overheden, de macht teruggrijpen. Dat is een lange weg waarmee nog nauwelijks een begin gemaakt is. Wat ik ondertussen kon doen, was het begin beter begrijpen. Want hoe werkte dat nou precies, al dat ontfutselen van die kruimels? Ik kwam uit bij Scottie van Scottie’s Tech.info en was op slag verliefd (morgen meer).